Năm Thìn nói chuyện Rồng
NĂM THÌN NÓI CHUYỆN RỒNG
Lê Tấn Tài
Rồng, hình ảnh đầy quyền lực và thần bí, đã ghi sâu vào tâm trí con người qua hàng ngàn năm, là biểu tượng của sức mạnh vô song, sự bất tử và thậm chí cả sự hỗn loạn. Dù có những sự khác biệt lớn về hình dạng và tính cách trong các văn hóa khác nhau, rồng luôn mang đến một sự kích thích tưởng tượng mạnh mẽ. Không chỉ xuất hiện trong văn hóa Á Đông mà còn lan tỏa trong nhiều nền văn hóa trên thế giới như châu Âu và châu Mỹ.
Về mặt hình thức, rồng thường được mô tả với cơ thể dẻo dai, vảy, và thường đi kèm với đuôi, cánh, thậm chí là sừng. Một điểm chung thú vị là dù xuất hiện ở các văn hóa khác nhau, hình ảnh của rồng thường là sự kết hợp của nhiều đặc điểm từ loài động vật khác nhau như rắn, cá, chim, và hổ hoặc hươu.
Ngoài ra, rồng thường mang theo nhiều ý nghĩa sâu sắc. Trong văn hóa các nước, rồng được tôn vinh và xem là linh thần bảo hộ, đại diện cho tri thức, sự thông thái và quyền uy tinh thần. Trong một số truyền thuyết, rồng còn được coi là bảo vật hay bảo vệ cho sự giàu có và thành công, mang lại may mắn và phúc lợi cho những người tôn thờ.
Tính bí ẩn và huyền bí của rồng thường là nguồn cảm hứng cho nhiều câu chuyện thần thoại và truyền thuyết. Trong một số truyền thuyết, rồng được mô tả như biểu tượng của sự hòa hợp và cân bằng, có khả năng kiểm soát nước, gió và các yếu tố tự nhiên khác, tượng trưng cho sự đồng thuận với thiên nhiên. Con người thường phải đối mặt với thách thức từ rồng để chứng minh lòng dũng cảm và đạt được chiến thắng, như trong những câu chuyện về việc đánh bại rồng để giành kho báu hay sức mạnh.
Rồng cũng có thể hiện ý nghĩa về sự mâu thuẫn nội tại, đối đầu giữa thiên và thần, mặt trời và mặt trăng, hay giữa sự tối giản và sự phức tạp.
Rồng đã nhập vào tâm linh của người Việt qua sự tích “con Rồng, cháu Tiên,” tạo nên một huyền thoại vô cùng độc đáo.
Vua Đế Minh, cháu ba đời của vua Thần Nông, sau khi gặp một tiên nữ và có con tên là Lộc Tục. Đế Minh quyết định truyển ngôi cho con trưởng Đế Nghi (ở phương Bắc) và Lộc Tục (ở phương Nam), được biết đến với quốc hiệu Xích Quỷ. Kinh Dương Vương tức Lộc Tục lên ngôi vào năm Nhâm Tuất và có con với Long Nữ, con gái Động Đình Hồ, tên là Sùng Lãm. Sùng Lãm sau này trở thành vua Lạc Long Quân. Lạc Long Quân kết hôn với Âu Cơ, con gái của Đế Lai và là cháu của Đế Nghi, có 100 người con trai. Lạc Long Quân cho rằng ông là rồng còn Âu Cơ là dòng dõi thần tiên, do không thể ăn ở lâu dài với nhau nên ông đưa 50 con xuống biển Nam Hải, trong khi Âu Cơ đem 50 con lên núi. Lạc Long Quân sau đó phong con trưởng làm Hùng Vương. Triều đại này lãnh đạo nước Văn Lang trong 18 đời, trước khi bị Thục Phán đánh bại. Thục Phán lên ngôi, tự xưng là An Dương Vương, đổi quốc hiệu là Âu Lạc. (năm 258 TCN).
Biểu tượng của Kinh Dương Vương là vua thống nhất hai chủng lớn tại vùng đất Kinh, nằm ở miền Trung nước Trung Hoa từ Hồ Bắc xuống đến Quảng Tây, và đất Dương, dãi đất ven biển phía Đông nước Trung Hoa, kéo dài từ Sơn Đông đến Phúc Kiến. Chủng Âu, hay dân Thái, định cư ở đất Kinh, trong khi chủng Lạc hay dân Việt sinh sống ở đất Dương tức Việt Nam sau này.
Trong lịch sử Việt Nam, mặc dù chưa có ai nhìn thấy rồng trực tiếp, nhưng có nhiều câu chuyện kể về sự xuất hiện của chúng. Năm 549, Triệu Việt Vương ẩn náu trong đầm Dạ Trạch được Chử Đồng Tử cưỡi rồng vàng xuống trợ giúp đánh giặc Lương . Đinh Bộ Lĩnh, thuở nhỏ, thường hay chơi trò đánh trận với các bạn, mổ trâu của chú làm thịt khao quân, bị ông chú rượt theo đuổi đánh, tới bờ sông, cùng đường, vừa may một con rồng vàng nổi lên trên mặt nước, thế là vua cờ lau nhảy vọt cưỡi lên lưng rồng bay đi. Mùa thu năm 1010, khi vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Đại La, trên trời xuất hiện hình ảnh mây vàng tạo thành con rồng bay lên, nên vua quyết định đổi tên thành Thăng Long.
Trải qua 4.000 năm lịch sử, sự kết hợp giữa dòng máu Tiên Rồng và tình nghĩa đồng bào đã tạo nên Làng – Nước, đồng thời củng cố một truyền thống được gọi là “Nhiễu điều phủ lấy giá gương.” Từ đó, mỗi người Việt Nam đều mang trong mình niềm tin về “Nguyên khí quốc gia, Hồn thiêng sông núi, Địa linh nhân kiệt.”
Rồng luôn liên kết chặt chẽ với Đất – Trời, con người và cảnh vật của non sông đất Việt. Trải khắp đất nước, những địa danh mang tên Rồng như Thăng Long, Hạ Long, Bái Tử Long, Bạch Long Vĩ, Long Biên, Long Đỗ, Long Điền, Hoàng Long, Hàm Long, Hàm Rồng, Long An, Vĩnh Long, Phước Long, Cửu Long… là minh chứng cho sự hiện diện của hình ảnh Rồng trong văn hóa Việt Nam. Không chỉ giới hạn ở đó, nhiều sản vật ẩm thực mang hương vị đặc trưng của Việt Nam cũng đượm bóng dáng Rồng: từ nếp rồng, khoai rồng, quả thanh long, quả đậu rồng đến cây xương rồng với hàng trăm loại, hoa móng rồng và nhiều loại khác.
Ngoài việc rồng là một biểu trưng cho nguồn cội của giống nòi, rồng lại được dùng để hóa thân thành một hình tượng của quyền lực tối cao trong thiên hạ, đó là ông vua. Những gì thuộc về vua được gọi với chữ long đứng kèm như: long bào (áo vua mặc), long xa (xe để vua đi), long sàng (giường vua nằm), long thể (thân thể vua), long nhan (mặt vua), long đình (sân rồng nhà vua), long cổn (áo lễ có thêu rồng để vua mặc khi làm lễ tế trời). Những tác phẩm nghệ thuật về rồng được sử dụng nhiều trong kiến trúc cung đình, đình chùa, trang phục vua chúa.
Trong tâm hồn của người dân Việt Nam, con rồng được coi là một biểu tượng đẹp, mang giá trị toàn diện về cả vẻ ngoại hình và tinh thần. Rồng không chỉ là một loài vật, mà còn là loài vật cao quý nhất. Nhiều ca dao đã sử dụng hình tượng của con rồng để nói về những đặc tính cao cấp của con người hay những thứ có giá trị đáng quý:
“Một ngày dựa mạn thuyền rồng
Còn hơn muôn kiếp ở trong thuyền chài”
Có người đến thăm, chủ nhà khiêm tốn nói: “Rồng đến nhà Tôm.” Trong việc học tập, viết chữ đẹp được khen là viết như “rồng bay phượng múa”. Trong nhiều tình huống khác nhau, người ta thường dùng câu “vẽ chân cho rắn, vẽ râu cho rồng” để chỉ việc làm những điều không cần thiết hoặc phô trương.
Dân gian lại sử dụng hình tượng rồng để diễn đạt nhiều ý nghĩa khác nhau. Ví dụ như khi nói về sự thông minh và tài năng:
“Anh đây lục trí thần thông
Bẻ mây đón gió, bắt rồng đi chơi”
Hoặc khi nhắc đến sự hùng biện và quyền uy:
“Cần câu sắt, sợi nhợ bạc, uốn lưỡi câu đồng
Móc mồi loan phụng câu rồng trên mây.”
Bởi vì rồng không có thật, nên hình tượng này cũng được sử dụng để trách móc những người…
“Trách ai ăn ở hai lòng
Đang chơi với phụng, thấy rồng bay theo”
Tuy nhiên, chuyện “rồng với mây” thì lại là một câu chuyện tình đẹp, thể hiện sự thắm thiết trong cuộc sống:
“Tình cờ bắt gặp mình đây
Như cá gặp nước như mây gặp rồng.”
Nhiều người thường thích thảo luận về tính cách và ảnh hưởng đối với những người sinh vào năm Thìn. Ở Nhật Bản, việc sinh con trai vào năm Rồng được coi là điều tốt. Họ tin rằng trẻ sinh vào năm Rồng sẽ mang đến sự hiếu động và nghịch ngợm, từ khi còn nhỏ đã thể hiện sự trách nhiệm, thậm chí làm những công việc quan trọng dù là thành viên nhỏ nhất trong gia đình. Trẻ tuổi Rồng thường biết chăm sóc cha mẹ và giúp đỡ em nhỏ.
Người Trung Hoa coi người tuổi Rồng như “vệ sĩ” của sự giàu có và quyền lực. Họ được mô tả là có tiềm lực lớn, thường thích thể hiện quyền uy bằng cách làm ồn ào và nổi tiếng. Mặc dù mạnh mẽ và quyết đoán, những người tuổi Rồng không phải là những người xảo quyệt và mưu mô. Họ sẵn sàng giúp đỡ người khác khi cần thiết và có thể quyết đoán giải quyết xung đột.
Tử vi xem người tuổi Rồng thường sống với một mục tiêu rõ ràng và không thích bị rơi vào tình trạng không làm gì. Họ thích có một sự nghiệp và mục tiêu để đạt được. Tính cách thẳng thắn và công khai giúp họ truyền đạt ý kiến của mình một cách rõ ràng, có phong thái lịch lãm và không đố kỵ với người khác. Phụ nữ tuổi Rồng thường tỏ ra nghiêm túc và ưa thích trang phục tiện dụng, không quá chú trọng đến ngoại hình. Sự tự trọng của họ đòi hỏi sự tôn trọng từ người khác, và họ không muốn được coi là thánh nhân, chỉ cần nhận được sự tôn trọng là đủ. Tuy nhiên, tính cách của người tuổi Rồng có thể khá khó tính do họ có tiềm lực và thường không ôn hòa. Họ có thể sử dụng thủ đoạn hù dọa để đối đầu với những người thách thức họ. Mặc dù họ có thể trở nên quyết đoán và thách thức, nhưng sau khi giận dữ, họ cũng có thể tha thứ và làm hòa mọi mối quan hệ.
Mỗi năm viết một bải tản mạn về một con giáp, năm nay là năm Rồng, xin chia sẻ vài câu chuyện huyền bí về rồng để tạo niềm vui trong ba ngày tết và chúc các bạn vượt qua ba cấp vũ môn để hóa thành Rồng!
