Triết lý thiền của Ajahn Chah

TRIẾT LÝ THIỀN CỦA AJAHN CHAH

Lê Tấn Tài

Ajahn Chah (1918-1992) là một trong những thiền sư nổi tiếng nhất của Thái Lan và là nguồn cảm hứng lớn trong truyền thống thiền tông Phật giáo. Ông được biết đến với triết lý thiền độc đáo và phong cách giảng dạy sâu sắc, giản dị.

Triết lý thiền của Ajahn Chah tập trung vào việc hiểu rõ bản chất thực sự của cuộc sống và giúp mọi người thoát khỏi chuỗi buồn phiền và đau khổ bằng cách tu tâm và giác ngộ. Ông xem thiền định như một phương tiện để giải thoát, nhấn mạnh vào việc sống chân thật và tỉnh thức trong cuộc sống hàng ngày.
Một trong những chủ đề quan trọng mà Ajahn Chah thường xuyên giảng dạy là “thực tập ở đâu”. Ông nhấn mạnh việc tu tâm không chỉ diễn ra trong các ngôi chùa hay trên gối thiền, mà còn trong mọi hành động, từ việc ăn uống đến các cuộc gặp gỡ với người khác. Ông khuyến khích việc chú ý và hạnh phúc trong từng khoảnh khắc hiện tại, thay vì bị cuốn vào quá khứ hoặc lo lắng về tương lai. Ông cũng thường nhấn mạnh về tình thương và lòng từ bi, khuyên phật tử phát triển lòng từ bi và tôn kính mọi sinh vật.
Tuy Ajahn Chah qua đời vào năm 1992, triết lý thiền của ông vẫn tiếp tục được truyền bá rộng rãi qua các truyền thống thiền Phật giáo, và ảnh hưởng của ông đã lan rộng đến cả thế giới thiền định. Trong suốt cuộc đời của mình, Ajahn Chah đã giảng dạy về nhiều chủ đề liên quan đến thiền định, và cuộc sống hàng ngày. Dưới đây là một số chủ đề chính mà Ajahn Chah thường xuyên giảng dạy:

Thiền Định và Giác Ngộ
Ajahn Chah thường giảng về phương pháp thiền định và cách đạt được giác ngộ. Ông chia sẻ những kinh nghiệm và lời khuyên về việc phát triển sự tỉnh thức.
“Thiền định không chỉ diễn ra khi bạn ngồi xuống thiền. Khi bạn hành thiền định đúng cách, mỗi hơi thở, mỗi bước đi, mỗi âm thanh và mỗi hành động đều là thiền định.”
“Nếu bạn không thể tìm thấy hạnh phúc ở đây và bây giờ, bạn sẽ không tìm thấy nó ở đâu cả.”
“Khi bạn thiền, bạn không nên đấu tranh với suy nghĩ hoặc cố gắng làm gì cả. Bạn chỉ cần làm theo tự nhiên, chứng kiến và để mọi thứ diễn ra một cách tự nhiên. Như thế là đủ rồi.”
“Giác ngộ không phải là việc nhận thức điều gì mới. Nó là việc nhận biết điều gì luôn luôn tồn tại.”
“Giác ngộ không làm thay đổi thế giới xung quanh chúng ta, mà làm thay đổi cách chúng ta nhìn nhận thế giới.”
“Khi bạn hiểu rõ về giác ngộ, bạn không cần phải tránh né hay tìm kiếm điều gì khác. Mọi thứ đều tự nhiên diễn ra.”
“Giác ngộ không phải là điều gì đó ở xa xôi hoặc khó khăn. Nó nằm trong việc hiểu rõ về chính bản thân và nhận thức về thế giới xung quanh.”

Tâm Trí và Tâm Hồn
Ajahn Chah giúp người tu học hiểu về các biến đổi trong tâm trí và cách kiểm soát suy nghĩ để đạt được tĩnh lặng và bình an.
“Chỉ có một cuốn sách đáng đọc nhất, đó là tâm của chính mình.”
“Đừng để tâm hồn bạn bị lạc lõng. Nếu bạn không làm chủ tâm hồn, tâm hồn sẽ làm chủ bạn.”
“Tâm hồn chúng ta giống như một hòn núi. Khi mưa giông đến, đừng để nó trở thành sông lũ cuốn trôi tất cả mọi thứ. Hãy để nó trở thành hòn đá, mạnh mẽ và vững chắc.” “Tâm hồn tự nhiên của chúng ta như một chiếc gương. Nếu bạn nhìn vào đó với lòng yên bình, bạn sẽ nhìn thấy sự thật về chính mình.”
“Hãy để lòng trở nên rộng mở như bầu trời, và để tâm trí trở nên trong sáng như gương, phản ánh mọi điều một cách chân thật.”

Thực Hành Thiền Hằng Ngày
Ajahn Chah khuyến khích việc áp dụng thiền định vào cuộc sống hàng ngày, từ việc ăn uống cho đến việc làm và việc tiếp xúc với người khác.
” Thiền định không phải là sự kiên nhẫn, không phải là sự cố gắng. Nó chỉ là việc thức tỉnh và nhận biết sự tồn tại.”
“Khi bạn ăn, bạn biết mình đang ăn. Khi bạn đi, bạn biết mình đang đi. Đây chính là thiền định.”
“Hãy tập trung vào hiện tại. Đừng để tâm trí của bạn bị lôi cuốn vào quá khứ hoặc lo lắng về tương lai. Hiện tại là nơi duy nhất bạn có thể sống được.”
“Sự yên bình không nằm ở nơi nào xa xôi. Sự yên bình nằm trong việc chấp nhận sự tự nhiên của cuộc sống này, ở đây và ngay bây giờ.”

Tình Thương và Lòng Từ Bi
Ajahn Chah nói về tình thương và lòng từ bi như là những nguyên tắc quan trọng trong truyền thống Phật giáo. Ông khuyến khích phát triển lòng từ bi và lòng nhân ái đối với mọi sinh vật.
“Tình thương là lý do chúng ta sinh ra. Tình thương không phải là điều kiện mà chúng ta phải đạt được. Tình thương hiện hữu trong chúng ta, mỗi khi chúng ta cho đi một cách tự nhiên, không kỳ vọng đáp lại.”
“Không có tình thương nào lớn hơn là chúng ta dám làm cho người khác hạnh phúc.”
“Khi tâm trí chúng ta mở rộng qua tình thương, thì không có gì là không thể.”
“Lòng từ bi không đơn giản chỉ là việc thương xót cho người khác, mà còn là khả năng chia sẻ hạnh phúc và niềm vui của họ, cũng như họ chia sẻ khổ đau của chúng ta.”
“Lòng từ bi không có giới hạn. Nó không phân biệt giữa bạn và người khác. Lòng từ bi đối với chúng ta như lòng mẹ đối với đứa con.”
“Lòng từ bi không chỉ là việc giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn, mà còn là việc tránh làm hại người khác và làm hại chính mình.”

Thực Tập Thiền Ở Đâu
Ajahn Chah nhấn mạnh việc thiền định không chỉ diễn ra trong các ngôi chùa, hoặc ở trong một môi trường thiền định đặc biệt để thực hành, mà còn trong mọi tình huống cuộc sống, và rằng việc quan tâm đến các hành động hàng ngày là một phần quan trọng của thiền định, miễn bạn có trái tim và tâm hồn chân thành.
“Thiền định không chỉ là việc ngồi yên và tập trung tinh thần trên gối thiền. Thực hành thiền định trong mọi khoảnh khắc cuộc sống hàng ngày.”

Sự Thật Về Sự Tồn Tại
Ajahn Chah nhấn mạnh vào ý niệm về sự không phân biệt và sự kết nối mạnh mẽ giữa tất cả mọi thứ trong sự tồn tại, nhìn thế giới không qua các lọc lừa của ý thức và đánh giá sự tồn tại bằng tâm trí không đánh giá, không phân chia theo tiêu chuẩn nào đó. Ông khuyên mọi người chấp nhận sự biến đổi, sự không chắc chắn trong cuộc sống và sự liên kết với tất cả chúng sinh.
“Sự thật không thể tìm thấy qua ngoại vật. Nó chỉ có thể được hiểu qua sự hiểu biết sâu sắc.”
“Sự tồn tại không chỉ là tồn tại ở hình thức bên ngoài, mà còn là tồn tại ở nơi chúng ta không nhận thức được.”
“Sự tồn tại không chỉ là sự hiện hữu của vật chất. Nó bao gồm cả tình cảm, ý niệm và ý thức.”
“Khi bạn nhìn thấu sự tồn tại, bạn sẽ nhận ra rằng mọi thứ không tồn tại riêng lẻ mà đều phụ thuộc vào nhau.”

Ajahn Chah tin rằng việc tu thiền giúp con người đạt được tĩnh lặng. Đây không chỉ là việc làm tĩnh lặng cơ thể ngoại vi, mà còn là sự hiểu biết sâu rộng về tâm hồn và các quan điểm tự thân, giúp xây dựng sự tĩnh lặng trong cuộc sống hàng ngày. Theo Phật giáo, đau khổ là một phần không thể tránh khỏi của cuộc sống. Người tu học được khuyến khích học cách đối mặt và chấp nhận đau khổ một cách bình thường, không hoảng sợ, đặc biệt bằng việc ý thức vô ngã, không gắn kết với bất kỳ khái niệm hay danh nghĩa nào. Người tu học có thể phát triển cả trí tuệ động để hiểu và đối diện với thế giới xung quanh, và trí tuệ tĩnh để nhìn thấu sự thật về tâm hồn và ý thức của chính mình.